 |
Rashin Sani Ya Fi Dare Duhu: Labarin Kifin Blue Marlin da Darasin Ilimi |
A ranar 9 ga Maris, 2021, wani labari ya bazu sosai a Najeriya cewa wani mutum ya kama wani kifi (Blue Marlin) da ake cewa darajarsa ta kai dala miliyan 2.6. An ce, saboda rashin sani, shi da mutanen ƙauyensa sun cinye kifin maimakon a sayar da shi. Labarin ya tayar da hankali, amma binciken gaskiya ya nuna cewa an yi wa lamarin ƙarin gishiri fiye da yadda ya faru a zahiri.
Asalin Abin da Ya Faru
Gaskiyar magana ita ce:
- An kama wani babban kifi mai kama da marlin a Najeriya
- Mutanen da ke wurin ba su da cikakken ilimi kan irin kifin
- Wasu sun kira shi swordfish, wasu kuma blue marlin
- Ba a samu kayan auna nauyi ba, sai dai tsawonsa ya kai kusan ƙafa 7
Saboda rashin fahimta da gaggawa:
- An yanke kifin gunduwa-gunduwa
- An sayar da shi a farashi mai rahusa
- Wasu ma sun ci naman kifin
Ina Aka Samu Maganar “Dala Miliyan 2.6”?
Maganar dala miliyan 2.6 ta samo asali ne daga:
- gasar kamun kifi da ake yi a Amurka
- inda Blue Marlin na musamman, wanda aka kama cikin ka’ida,
tare da:- cikakken auna nauyi
- bin dokokin gasar
- da shiga sahun manyan masu fafatawa
A irin wannan gasar:
- ladan gasar (ba wai farashin kifin kai tsaye ba) na iya kaiwa miliyoyin daloli
Wannan ba yana nufin duk Blue Marlin a ko’ina yana da darajar miliyoyin daloli ba.
Binciken AFP Fact Check
Kamfanin dillancin labarai AFP ya gudanar da bincike, inda:
- wani ganau ya tabbatar da cewa:
- kifin an sayar da shi gunduwa-gunduwa
- akan ƙananan kuɗaɗe
- masu shirya gasar kamun kifi a Amurka sun tabbatar da cewa:
- ba a samu wani dan Najeriya da ya sayar da kifi ya samu dala miliyan 2.6 ba
Abin da aka samu a zahiri:
- mai kamun kifin ya samu ’yan kuɗaɗe kaɗan (miliyoyin naira a kalla)
- ba miliyoyin daloli ba
Inda Rashin Sani Ya Shiga
Babban matsalar da ta bayyana a wannan labari ita ce:
- rashin ilimi kan nau’in kifi da kasuwarsa
- rashin damar tuntubar masana ko hukumomi
- yaduwar labaran ƙarya a kafafen sada zumunta
Da akwai:
- ilimi
- wayar da kai
- ko tuntubar masana harkar kamun kifi
da alama:
- da an sayar da kifin a farashi mafi kyau
- ko a samu riba mai ma’ana
Darasin da Za Mu Koya
Wannan lamari yana koyar da mu abubuwa masu muhimmanci:
- Ilimi dukiya ne
- Rashin sani na iya jawo babban asara
- Ba duk abin da aka gani a kafafen sada zumunta ba ne gaskiya
- Ya dace a duba tushe (fact check) kafin yarda da labari
Kamar yadda karin maganar Hausa ta ce:
“Rashin sani ya fi dare duhu.”
Kammalawa
Labarin kifin Blue Marlin ba wai labarin “cin miliyoyin daloli” ba ne, illa labarin rashin ilimi da yada bayanan da ba su cika ba. Abin takaici ne, amma kuma darasi ne mai girma—musamman ga al’umma, ’yan jarida, da masu amfani da kafafen sada zumunta.
Kafin ka yada labari, ka tabbatar da sahihancinsa.
Ilimi shi ne hasken da ke kore duhun rashin sani.
Idan kana so:
- labaran gaskiya da aka tantance
- darussa daga al’amuran yau da kullum
- ko bayani kan yadda ake gane labarin ƙarya
ka ci gaba da bibiyar wannan shafi, kuma ka raba domin amfanin wasu.
